26, ఆగస్టు 2012, ఆదివారం

విజయానంద చంద్రిక లో విరాజిల్లిన రసికరాజ తగు వారము కామా

తెలుగు సినీచరిత్రలో సంగీతభేరులు మ్రోగించిన అద్భుతమైన దృశ్య కావ్యం 1959 లో విడుదలయిన శారదా వారి జయభేరి. పెండ్యాల స్వరకల్పనకు, ఘంటసాల గాన ప్రతిభకు, నాగేశ్వరరావు నటనా కౌశలానికి దర్పణం పట్టిన సంగీతఝరి జయభేరి. శాస్త్రీయ సంగీత విద్యనభ్యసించినప్పటికి, జానపదాల్లో కూడా మానవతా విలువలు ఉన్నాయని గ్రహించి, వర్ణ-వర్గ వివక్షతలను నిరసించి, అస్పృశ్యతను విరోధించి, అన్యవర్ణ స్త్రీని వివాహమాడి, సంగీత జయభేరిని దేశం నలుమూలలా మ్రోగించి, తన సంగీత ప్రతిభతో పామరులనే కాక పండితులను కూడా రంజింప చేయాలన్న రాజనర్తకి  (రాజసులోచన) సవాలుకు బదులుగా విజయనగర రాజైన విజయానందుని (ఎస్.వి.ఆర్.) సముఖములో విజయానంద చంద్రిక అనే క్రొత్త రాగాన్ని సృష్టించి అందరినీ సమ్మోహన పరచిన గాయక కథానాయకుని కథను ఆత్రేయ సమకూర్చగా పి.పుల్లయ్య దర్శకత్వంలో నిర్మించబడిన సంగీత దృశ్య కావ్యం జయభేరి. పలువురు ప్రముఖ సినీ కవులు - మహాకవి శ్రీశ్రీ వ్రాసిన నందుని చరితము వినుమా, మల్లాది వ్రాసిన రసికరాజ తగువారము కామా, రాగమయీ రావే, ఆరుద్ర వ్రాసిన యమునా తీరమున సంధ్యా సమయమున, ఈ చిత్రంలోని అద్భుతమైన పాటలు. ఇక మన రాగశాల లోకి అడుగిడదామా?
       
నవరాగరాజ రసికరాజ
గానప్రియుల గళవేల్పు అయిన ఘంటసాల మాస్టారి గొప్పతనం ఖంగుమనే కంఠశ్రీతో సమ్మిళితమై, విశిష్టమైన శాస్త్రీయ సంగీతజ్ఞానం కలిగియుండడం అంటే అతిశయోక్తికాదు. తాను కర్ణాటక సాంప్రదాయ సంగీత పట్టభద్రుడైనా, ఉస్తాద్ బడేగులాం ఆలీఖాన్ వంటి సుప్రసిద్ధ హిందూస్తానీ గాయకుల సాహచర్యంవల్ల హిందూస్తానీ సంగీతపు లోతులు సైతం ఆకళింపు చేసుకున్న స్వరసవ్యసాచి. అలాగే తన స్వరఝరుల సంగతులతో మన డెందాలను భావోద్వేగపుటుయ్యాలలూగించిన అలనాటి మేటి సంగీత దర్శకులు పెండ్యాల వారు. వారి స్వరసృష్టిలో శాస్త్రీయ సంగీత పరంగా స్వరబద్ధమైన పాటలను ప్రజారంజకంగా, జనులు పాడుకొనే విధంగా చేసిన ఎన్నో ప్రయోగాలలో ఎటువంటి శాస్త్రీయ కీర్తనతోనైనా పోటీ పడగలిగి, కొత్తదనం ప్రస్ఫుటిస్తూ మన హృదయాలలో శాశ్వత స్థానం పొందగలిగిన ఒక ముఖ్యమైన పాట “జయభేరి” చిత్రం లోని రసికరాజ తగువారము కామా” అనే రసగుళిక.
          శుద్ధ శాస్త్రీయ పద్ధతిలో ఘంటసాలగారు గానంచేసిన అత్యుత్తమ కృతు ముత్యాలహారంలో పతకాన్నిఅలంకరించిన మూడు మధ్య మణులున్నవి. ఆ మేలిమి రత్నాలు ఇవి. 1. మది శారదాదేవి మందిరమే, 2. రసికరాజ తగువారము కామా మరియు 3. శివశంకరి. విశేషమేమిటంటే ఈ మూడూ పెండ్యాల గారి స్వరసృష్టి శిఖరాలే. “మది శారదాదేవి మందిరమేర్ణాటక శాస్త్రీయ పద్దతిలో, కళ్యాణి రాగంలో, ఆలాపన, కృతిగాయనం, నెరవల్, కల్పనాస్వర ముక్తాయాది ప్రక్రియల క్రమాలతో పాడి, గురువును మెప్పించిన సందర్భానికి చెందినది. మరి “శివశంకరి” మాటకొస్తే, హిందూస్తానీ పద్ధతిలో త్రిస్థాయి-త్రికాల రాగ, తాన, గమక స్వర సర్వస్వాలంకృతమై, దేవతలను మెప్పించి కొండలను కరగించే కరుణారసఝరి 'శివశంకరి శివానంద లహరి'. వీటికి భిన్నంగా “రసికరాజ తగువారము కామా”, అంతవరకు సంగీత శాస్త్రంలో లేని కొత్తరాగాన్ని సృజియించి, మహారాజునూ, పండితులనూ మెప్పింప పాడిన నవ్యాకృతి కృతి. ఆ విధంగా గురువును, దేవతలను, రాజును, వెరసి సంగీత రసికులను మెప్పించే మూడు విభిన్న సన్నివేశాల పాటలకు స్వరకల్పన చేసి సుస్వరాలమాల కూర్చిన ఘనత పెండ్యాల గారిదైతే, స్వరాలు భావరసస్నాతమై నాదబ్రహ్మత్వాన్ని పొంది నిలిచేలా చిరంజీవత్వాన్నొసగిన గాంధర్వ ప్రతిభ, ఘంటసాల మాస్టారిది.
          పెండ్యాల నాగేశ్వరరావుగారి నిర్వహణలో ఘంటసాల పాడినవి ఎన్నో వందల పాటలు ఒక యెత్తు, మూడు పాటలు ఒక యెత్తు. అపురూపమైన ప్రజ్ఞాపాటవంతో శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని సినిమా పాటలలో నిలిపిన సంగీత దర్శకుడు పెండ్యాల. దీనికి జతగా, కంచు కంఠంతో గంధర్వ గానాన్ని మనకందించి ఆ మూడు పాటలను అజరామరం చేసినది ఘంటసాల. ఇప్పటికీ ఈ మూడు పాటలే సంగీతజ్ఞ రసికులకు, గాయన కుతూహలులకు, గాత్ర నిర్ధారిత పరీక్షలకు గీటురాళ్ళు.

రసికరాజ తగువారము కామా - నేపథ్యం
          జయభేరి చిత్రంలోని పాటకు సందర్భం ఒక సంగీతవిద్వాంసుని ప్రతిభాపరీక్ష. కథాపరికల్పన విజయనగర సామ్రాజ్య వైభవవు కాలానికి చెందినది గనుక, కర్ణాటక శాస్రీయ సంగీతమే ప్రధానంగా ఉండాలి. అయితే, క్లిష్టమైన కీర్తనలూ, అపురూపమైన రాగాలూ, రాగం-తాన-పల్లవులూ, రాగమాలికలూ గానసభలూ, సంగీత చేరీలకే గాని సినిమా సంగీతానికి సరిపోవు. ఎందుకంటే ప్రేక్షక శ్రోతలకు మనోరంజకత్వంమళ్ళీమళ్ళీ విని పాడుకోవాలనే భావన కలిగినపుడు ఆ పాటలకు ఎక్కువ ప్రజాదరణ లభిస్తుంది. శాస్త్రీయ కట్టుబాటులలోనే కృతి, ఆలాపన, విస్తారం, స్వర ప్రస్తారం, తనియావర్తనం మరియు ముక్తాయం ఉండాలి. ఇవన్నీ సమకూరవలసినది ఐదారు నిమిషాల వ్యవధిలోనే! ఇంతకు ముందు సంగీతశాస్త్ర గ్రంథములలోనూ పేర్కొనని రాగమూ, ఎవరూ పాడని వైవిధ్యమూ ఉండాలి. ఇన్నిసాపేక్ష నిర్భంధములతో సృష్టించబడిన రసఫలము పాట.
           సినీ సంగీతంలో చక్రవాక, కానడ రాగాలు సుపరిచితాలు. చిత్తూరు నాగయ్యగారు భక్తపోతన (1942)” చిత్రంలో ఆలపించిన పావనగుణరామా హరే’, “లవకుశ” చిత్రం కోసం ఘంటసాల స్వరకల్పన చేసి పాడిన 'జగదభిరాముడు శ్రీరాముడె', 1966 లో విడుదలైన భక్త పోతన”లో జ్యోతీభారతిఅనే పద్యం, “వాగ్దానం” చిత్రంలో ‘శ్రీనగజాతనయం’ హరికథ ప్రారంభంలోని వినాయక స్తుతి, ఘంటసాల గానం చేసిన "భగవద్గీత"లోని దేహినోస్మిన్ యథాదేహే కౌమారం యౌవనంజరా’..  ఇవి కానడ రాగాధారములు. అలాగే, చక్రవాక రాగంలో ఘంటసాల స్వరపరచినవి పాడినవి ఎన్నోఉదాహరణకు: 'విధివంచితులై' (పాండవవనవాసము); 'ఏడుకొండలవాడ వేంకటారమణ' (పి.లీల, పెళ్ళిచేసిచూడు); 'నీ కొండకు నీవే రప్పించుకో' (భక్తిగీతం); 'ముక్కోటి దేవతలు' పాటలో 'నెల్లూరి సీమలో చల్లంగ శయనించు' (బావమరదళ్లు); 'సాదరారబ్ధ సంగీత సంభావనా సంభ్రమాలోల…' (శ్యామలా దండకంమాహాకవికాళిదాసు); 'మధుకైటభారి శ్రీహరి ప్రక్కనుండి' (వేంకటేశ్వర ప్రభాత ప్రార్థన) మొదలైనవి. కానడ-చక్రవాక రాగాలను మేళవించడం ద్వారా సృష్టింపబడిన విభిన్న నవరాగం “విజయానంద చంద్రిక”.
విజయానంద చంద్రిక
          చక్రవాక-కానడ రాగాలు మిళితమైన   సుస్వర ముక్తాఫలాన్ని విజయానందచంద్రిక అన్నారుచక్రవాకం 16వ మేళకర్తరాగంలోని ఏడుస్వరాలకు, కానడరాగంలోని (22వ మేళకర్తయైన ఖరహరప్రియ రాగ జన్యము) విభిన్నమైన ఋషభ గాంధారాలను మేళవించి, తొమ్మిది స్వరాల రాగంగా సృష్టింపబడినది విజయానంద చంద్రిక. ఊరికే తొమ్మిదిస్వరాలు కలిపితే విశేషరాగం కాదు. రాగానికి లక్షణముండాలి, ఒక ప్రత్యేకత ఉండాలి. ఆలాపనలో, స్వరాల నడకలో, పాట ప్రవహించే ధాటిలో కొత్తదనం ఉట్టి పడాలి. చక్రవాక రాగానికీ, కానడ రాగానికీ స్వరాలలో తేడా ఋషభ, గాంధారాలే. అయితే, చక్రవాక రాగంలో శుద్ధ ఋషభం (రి1) అంతర గాంధారాలు (గ3) రాగా, కానడరాగ స్వరాలలో చతుశృతి ఋషభము (రి2) మరియు సాధారణ గాంధారము (గ2) వస్తాయి. అనగా విజయానంద చంద్రికలో ,రి1,రి2,గ2,గ3,మ1,,ద2,ని2, తొమ్మిది స్వరాలు వస్తాయి
          అయితే, ఋషభ గాంధారాలు వేరుగానున్న రెండు రాగాలనే ఎందుకు ఎంపికచేశారు? ధైవత, నిషాదాలు వేరైన రాగాలను ఎందుకు వదలిపెట్టారు? అనగా తొమ్మిది స్వరాలలో ఒక్క తంత్రాంశమున్నది. ఋషభ గాంధార స్వరాలు మూర్చనలో ఆదిస్వరాలు. త్రిస్థాయి గానానికి వీలుగా ఉంటాయి. ఘంటసాలగారి గాత్రంలో ఋషభ గాంధార స్వరాలు మంద్ర, మధ్యమ మరియు తారాస్థాయిలో మనకు వినబడతాయి. ధైవత నిషాదాలు వేరుగానున్న రెండు రాగాలైతె తారాస్థాయికి పనికిరావు. అంటే, ధైవత నిషాదాలను మంద్ర-మధ్యమ స్థాయిలలో పలికినట్లు, తారస్థాయిలో పలకడం అసౌకర్యం గా వుంటుంది.  ఈ సముచిత స్వరాన్వేషణా నైపుణ్యం  ప్రశంసనీయం.
          “ప్రళయపయోధిజలే”, “ముక్కోటిదేవతలువంటి  రాగమాలికల ఆధారంగా స్వరపరచిన పాటలు ఎన్నో ఉన్నాయి. స్వరభేదమూ, అన్యస్వర ప్రయోగము గల పాటలూ ఉన్నాయి. అయితే రెండు రాగాలను ఆరోహణ-అవరోహణక్రమ పద్దతికి లోపములేక, రెండురాగాల పత్యేకతను అలాపనలో, గమకాలలో, స్వరప్రస్తారాలలో మనకు 'ఒకే రాగము' అనే అనుభూతిని కలిగించే విజయానంద చంద్రిక'నభూతో నభవిష్యతి' అను మాటకు తిరుగులేని తార్కాణం. ఘంటసాల పదిరోజులపాటు సతతాభ్యాసంతో పాటను సాధనచేసి పాడినారని చిత్రసీమలో ప్రాచుర్యంలోనున్న విషయము. మిళంలో కలైవాణన్” అనేపేరుతో విడుదలైన జయభేరి, రహస్యం చిత్రంలాగే ఆర్థికంగా విజయవంతంకాకపోయినా, సంగీతపరంగా శాశ్వత కీర్తిని సముపార్జించింది. సాహిత్య రచనలో మల్లాది రామకృష్ణ శాస్త్రి గారు, నాలుగుమాత్రల నడకలో త్రిశ్ర-పంచ గతులను ఇడిమి, రసిక+రాజతగు (3+5), వారము (5), కామా,(4,) అంటూ ఒక ప్రత్యేకతను తెచ్చి తకిట+తకతకిట అను మిశ్రజాతి లయాన్ని కూర్చి ఒక వైవిధ్యతను చూపించారు

గాయన విధానం
          తాను పాడబోయే రాగాన్ని సూచించే ఆరంభంలోని ఆలాపనదే ఒక విశేషం. ... అని, ఆధార షడ్జమంలో మొదలిడి, వెంటనే క్రిందికి దిగి, మంద్ర ధైవతపు స్పర్శతో పైకి పాకి, మూడవ స్థాయిలోకి వెళ్ళి, కానడ స్వరారోహణ గావించి తార పంచమాన్నితాకి, అకారమాలల అవరోహణగతిలో చక్రవాకరాగాన్ని చుట్టుకొనివచ్చి ముగింపుజేసే ఆలాపన భాగం సరిగ్గా 28 సెకనులు. గంటసేపు ఆలాపనజేసే శాస్త్రీయ గాయన పరిమాణాన్ని అర నిమిషంలో అనాయాసంగా అందించడమే ఒక అద్భుత ప్రయోగం.
          “రసికరాజ” పల్లవిని కానడ రాగ ఛాయల్లోనే పాడుతూ అకార విస్తారంలో కానడ రాగస్వరాల త్రిశ్రముల వక్రగతులతో చక్రవాక స్వరస్థానములను సంధించి, మళ్ళి కానడరాగ స్వరాలకు వచ్చి పల్లవిని అందుకోవడంలో రాగద్వయముల సంవహనము, ప్రత్యేక రాగదర్శన భావన కలుగజేయడమూ అనితరసాధ్యమైన సృష్టిఅనుపల్లవి లోనూ ఇదే రాగద్వయానుసంధానమూ, తత్సంబంధిత సంగతులతో కొనసాగి, చరణాశ్రయమైన స్వర ప్రస్తార, విస్తార, ముక్తాయ, ముక్తాఫలాల భాగం అమోఘం.
          స్వర ప్రస్తారములను ఆదితాళము యొక్క ఎనిమిది భాగములలో, ఏ స్వరము ఏ భాగంలో వస్తుందో, విశిష్టమైన ముక్కాలు ఎడుపుతో స్వరాలు ఎంత బిగిగా సాగుతాయో గమనించడానికి  రసికులకు వీలుగా ఉంటుందని, ఘంటసాల గారు పాడిన స్వరాలను తాళ-ఘాత క్రమంతో ఇక్కడ పొందుపరచడమైనది.



Thanks to Sri M.R.Chandra Mowli garu for providing video and audio files.


ఈ పాట చతుశ్ర జాతి, ఆదితాళ నిబద్ధము. మొదటిగతి (కాలం) లో ధృతము [ఘాతముతో మొదలుకొని తరువాత, చిటికెన వ్రేలు (కనిష్టిక), ఉంగరపు వ్రేలు (అనామిక), మధ్యమ వ్రేలు (మధ్యమ)] లో  నాలుగక్షరాలు, తరువాత అనుధృతములో నాలుగక్షరాలతో మొత్తము 8 అక్షరకాల ప్రమాణము. రెండవ గతిలో మాత్రకు రెండక్షరముల చొప్పున 16 అక్షర కాలముతో, మూడవగతిలో ఘాతానికి నాలుగక్షరముల చొప్పున 32 అక్షర కాలముతో నడిచే ఆదితాళ క్రమం విజ్ఞులకెరుకే. అయితే ఇక్కడి విశేషము ఏమిటంటే, క్లిష్టకరమైన తాళప్రక్రియ ఉపయోగించడం. పాటలోని  స్వర ప్రస్తారమంతా ముక్కాలు ఎడుపులో సాగుతుంది. అంటే మూడవగతియందు మొదటి ఘాతములోని నాలుగక్షరములలో, మూడక్షరములు వదలిన అది ముక్కాలు ఎడుపు. మిగిలిన నాలుగులో ఒకభాగము అనగా కాలుభాగముపైనే స్వరవిస్తారము మరియు, “నిన్ను తలచి” అను చరణభాగము నడుచును. ఎర్రటి అక్షరములు కానడ రాగచ్చాయలను సూచించును.


చిత్రం: జయభేరి (1959)

గానం:  ఘంటసాల

రచన:  మల్లాది రామకృష్ణశాస్త్రి

సంగీతం:  పెండ్యాల నాగేశ్వరరావు





ఆ…ఆ…

పల్లవి: రసికరాజ తగువారము కామా


రసికరాజ తగువారము కామా..ఆ..


ఆ..ఆ..ఆ...ఆ..ఆ..ఆ..


రసికరాజ తగువారము కామా…

అనుపల్లవి: అగడు సేయ తగవా...ఆ..


ఏలు దొరవు అరమరికలు యేల? యేల వేల సరసాల సురసాల


ఏలు దొరవు అరమరికలు యేల? 


యేల వేల సరసాల సురసాల యేలుదొరా...ఆ...ఆ..

చరణం: నిన్ను తలచి గుణగానము జేసి - 3 


దివ్యనామ మధుపానము జేసి, నిన్నుతలచి

1- పా; దపమగరిసా - నిన్నుతలచి

2- దనిపా నిద సనిపమగరిసరిసా, నిదనిసా,


నిదని సమగమపమ గమదని సనిపా...


మగమదా దనిసరి సరిమగా..మరిస నిసరిసా..


నిదనిసా నిపమపా మగరిసా -  నిన్ను తలచి

3- దనిద-దనిద-దనిదని-దసనిపమప గా-మా-పా


దనిస నిపమప గా-మా-దా; నిరిస నిపగమ దా-నీ-సా


గమరి సరిసా, సరిస నిసనీ, నిసని దనిదా, నిసని పనిపా, మగమ దనిసా


సరిస - నిసని - పనిప - మపమ - నిసని - పనిప - మపమ - గమగ


నిగరి సరిసనిస, సరిస నిసనిదని, నిసని పనిపమప, సనిప మగరిస

4- సససస సససస సనిదని సనిసస  సనిదని సనిదని


సనిసమ గరిసని, సనిసప మగరిస, సనిసని పమగరి


నినిని నినిని నిని, నినిని నినిని నిని, దదద దదద దద, దదద దదద దద


దదని దదని దదని దన్నీ  దన్నీ- దదని దదని దదని దన్నీ  దన్నీ


సని సమగమపమ గమనిద నిప్ప, 


గగగ-మమమ-దదద-నినిని-రిరిరి-గగగ-మమమ-రిరిరి-సనిసా,


గార్రీసాన్ని దాన్నీ స్సా -  గరిసనిదనిస్సా


ర్రీస్సాన్నీద్ద  నిద్దాన్నీ -  రిసనిదని సన్నీ


గామ్మాద్ద - మాద్దాన్ని - దాన్నీస్సరీ-


గార్రీస్సన్నీద - రీస్సాన్నీప్పామ్మ - గామాద్దాన్నిపా


గామ్మాదనిస - నిస్సారిసరి - రిప్పామ్మగమరీ


గరిసనిద - రిసనిపమ - గమదనిసా - 


రిసనిదని - సనిపమప - మగమదని


సనిపమప - సనిపమగ - పమగరిస,  

ముగింపు: నిన్ను తలచి గుణగానము జేసి, దివ్యగాన మధుపానము జేసి 


సారసాక్ష మనసా వచసా ..ఆ…ఆఆ…


సారసాక్ష మనసా వచసా, నీ సరస జేరగనె సదా వేదనా…


ఏలు దొరవు అరమరికలు యేల, ఏల వేల సరసాల సురసాల ఏలుదొరా..ఆ…


Notations

16 కామెంట్‌లు:

  1. Hats off to Sri Chandramouligaru for his knowledge in Karnatac music.

    రిప్లయితొలగించండి
  2. అజ్ఞాతఆగస్టు 26, 2012

    చివర్లో స్వరాలు స్పష్టం గా రాశారు. బావుంది. ఋషభ౦ అనడం కన్నా రిషభం అంటే బావుంటుంది. శంకరాభరణం లో డైలాగు గుర్తుకొస్తోంది :)

    శ్రీనివాస్

    రిప్లయితొలగించండి
  3. అజ్ఞాతఆగస్టు 26, 2012

    Very good explanation and information about the song

    రిప్లయితొలగించండి
  4. ఈ లేఖగురించి స్పందించిన శ్రీయుతులు నాగభైరవుగారికి మరియు అజ్ఞాతం గారికీ నా ధన్యవాదాలు. ఈనాడు మన సంగీత గాయక దర్శకులలో కనిపించని శాస్త్రీయ సంగీతాధారితమైన నవ్యప్రయోగాలే దశాబ్దాలైన నిలచియున్న ఆ పాత బంగారంలాంటి పాటల రహస్యమని నా భావన. ఘంటసాలగారి గాయనలోని ఆ విశేషాలను అర్థంచేసుకునే ప్రయత్నమే, ఘంటసాల-రాగశాల ఉద్దేశ్యం. రిషభమనే పదమే వాడుకగనుక అది బావుంటుంది అనే మాట సత్యమే. కాని సంగీత శాస్త్రాదులలో నిఘంటువులలోఋషభం అనే పదమే సాధురూపంగా మనకు కనిపిస్తుంది. ’ఋ’కారం క్రమేణంగా క్షీణించి రిషభప్రవేశమైనదేమో. శంకరాభరణం చింత్రంలో అపభ్రంశింపబడిన శబ్దం వృషభం :-)

    రిప్లయితొలగించండి
  5. శాస్త్రీయ సంగీతం గురించి వివరాలు తెలియవు గానీ,
    ఇష్టంగా వింటుంటాను..
    మీరు చెప్పిన మూడు పాటలు చక్కని పాటలు..
    అందులో ఒక పాట గురించి మీ విశ్లేషణ చాలా బాగుంది...
    అభినందనలు...
    ఎస్. జానకి గారు పాడిన నీ లీల పాడేద దేవా కూడా ఇదే కోవలోనికి వస్తుందా?
    సందేహం సుమండీ!
    @శ్రీ

    రిప్లయితొలగించండి
  6. శ్రీ యుతుల అభిరుచికి అభినందనులు - అభిప్రాయానికి ధన్యవాదాలు. శాస్ర్రీయ సంగీతాన్ని ఇష్టంగా వినడం ఒక్క సదభ్యాసం మరియు సంస్కారం.మీరు ఉల్లేఖించిన పాట శాస్త్ర్రీయ సంగీతాన్ని ఆధరించినదే. అభేరి రాగంలో నిబద్ధమైన అద్భుతగాయనం.ఆపాటలోనూ గమకములు త్రికాల స్చరవరుసలూ బాగున్నాయి. రసికరాజలోని రాగద్వయప్రయోగమూ ప్రత్యేకత మీకు తెలెసినదే.

    రిప్లయితొలగించండి
    రిప్లయిలు
    1. శ్రీ గారికి ధన్యవాదాలు. చక్కని వివరణ యిచ్చిన చంద్రమౌళి గారికి ధన్యవాదాలు. ఈ అభేరి రాగాన్నేహిందుస్తానీ సంగీతంలో "భీం పలాస్" అని అంటారు.

      తొలగించండి


  7. సంగీతజ్ఞానం అట్టే లేకపోయినా నేను అమితంగా ఇష్టపడే పాట గురించి మీ వివరణ సంపూర్ణంగా ఉంది.ఇది రెండురాగాలలో కల్పించినా రాగమాలిక కాదు .రెండిటినీ చక్కగా మిశ్రమంచేసి పెండ్యాలవారు చేసిన అద్భుతసృష్టి.మూడు కాలాల్లో,మూడు స్థాయిల్లో ఘంటసాలవారు గొప్పగా పాడేరు.మీరన్నట్లు సంగీతసారాన్ని ,రాగస్వరూపాన్ని ఆరు నిమిషాల్లో ఆవిష్కరించ గలిగారు.ఈ పాటని పరిచయం చేసినందుకు అభినందనలు.

    రిప్లయితొలగించండి
  8. రమణ మూర్తి గారు, మీ స్పందనకు ధన్యవాదాలు. ఈ వివరాలను విశ్లేషణగా అందిన మిత్రులు చంద్రమౌళి గారికి నమోవాకములు.

    రిప్లయితొలగించండి


  9. అలాగే 'ప్రేమించి చూడు 'చిత్రంలో ' చల్లని రేయి ,ఎంతో చలి చలి అనే పాట, '(నాగేశ్వరరావు,రాజశ్రీ లపై)మరియు ' శ్రీకాకుళాంధ్రమహావిష్ణు 'చిత్రంలో మంగళపల్లి ,జానకి గార్లు పాడిన 'వసంతగాలికి వలపులు రేగ '' అనే పాట ఒకేరాగమనుకొంటాను.దానిపేరు,వివరాలు తెలియజేయగోరుతున్నాను.అభి నందనలతో .

    రిప్లయితొలగించండి
  10. కమనీయం గారూ,

    మీరు పేర్కొన్న పాటలు "కళావతి" రాగాధారితమైనవి.ఈ రాగం హిందూస్తానీ సాంప్రదాయానికి సంబంధించింది. సగపదనిస-సనిదపగస అను ఔడవ-ఔడవ రాగం (pentatonic scale). దాక్షిణాత్యపద్ధతిలో 16వ మేళకర్త “చక్రవాకం” జన్యమైన ఈ రాగాన్ని వలజి" అంటారు. శ్రీ కృష్ణావతారం చిత్రంలో ఘంటసాల మాస్టారు సుశీలగారితో పాడిన "జగములనేలే గోపాలుడ్" చాలా ప్రజాదరణపోదింది.నమస్సులు

    రిప్లయితొలగించండి
  11. ఈ కామెంట్‌ను రచయిత తీసివేశారు.

    రిప్లయితొలగించండి
  12. ఈ కామెంట్‌ను రచయిత తీసివేశారు.

    రిప్లయితొలగించండి
  13. తెలుగు సినీచరిత్రలో సంగీతభేరులు మ్రోగించిన అద్భుతమైన దృశ్య కావ్యం 1959 లో విడుదలయిన శారదా వారి జయభేరి.
    "విజయానంద చంద్రిక లో విరాజిల్లిన రసికరాజ తగు వారము కామా..."
    ఈ దిగ్గజ త్రయాన్ని గురించి నేనేం చెప్పినా , సూర్యుని ముందు దివిటీ పట్టినట్టుంటుంది .....
    శాస్త్రీయ సంగీతంలో నిషాణాతులు గౌరవనీయులు శ్రీయుతులు చంద్రమౌళిగారికి , అటు శాస్త్రీయ , సాంకేతిక పరిజ్ఞానం తో బాటు ఇటు సంగీత సాహిత్యాభిలాష లనే "జోడు గుర్రాల మీద స్వారీ " చేసి తన పటిమని చాటుకున్న శ్రీయుతులు సూర్యనారాయణ ఉలిమిరి గార్లు ఏ సుముహూర్తాన కలిసారో గానీ , మా అందరికి "సంగీత సాహిత్య సుధాస్వాదనం " చేస్తున్నారు .... "అటు సూర్యుడొకరైతే , ఇటు చంద్రుడొకరు " సూర్య చంద్రుల మేలి కలయకతోనే గదా సృష్టి నడపబడుతోంది మరి ! మీ ఇరువురి కృషి బహుదా శ్లాఘనీయం . మీ కు నా అభినందన , అభివందన చందనాలు .
    -- - దేవులపల్లి శ్రీనివాస మూర్తి , రామవరప్పాడు (పో): విజయవాడ

    రిప్లయితొలగించండి
  14. ఋషభం ఉచ్చరించడంలో రిషభం అనే వినిపిస్తుంది..కృష్ణుడు,నృత్యము,వృషభము ఇలాంటివే.

    రిప్లయితొలగించండి

విన్నపము

ఘంటసాల మాస్టారి పాటలు, పద్యాలు, శ్లోకాల సాహిత్యాన్ని సేకరించి అభిమానులందరికి అందించాలనే చిన్న తాపత్రయం ఈ 'ఘంటసాల" బ్లాగు ఉద్దేశం. ఏవైనా పొరపాట్లు దొర్లి వుంటే ఆయా పోస్టుల దిగువన గాని, లేదా ఇ-లేఖ ద్వారా గాని తెలియజేయగలరు. నా ఇ-లేఖ చిరునామా: suryvulimiri@gmail.com

మాస్టారు పాడిన నేరు చిత్రాలు

చి-అంతస్తులు-1965 (4) చి-అంతా మనవాళ్ళే-1954 (1) చి-అందం కోసం పందెం-1971 (2) చి-అగ్గి బరాటా-1966 (1) చి-అత్తా ఒకింటి కోడలే-1958 (1) చి-అన్నపూర్ణ-1960 (1) చి-అప్పుచేసి పప్పుకూడు-1959 (5) చి-అమరశిల్పి జక్కన్న-1964 (2) చి-అమాయకుడు-1968 (1) చి-ఆడ పెత్తనం-1958 (2) చి-ఆత్మగౌరవం-1966 (1) చి-ఆనందనిలయం-1971 (1) చి-ఆప్తమిత్రులు-1963 (1) చి-ఆరాధన-1962 (2) చి-ఆస్తిపరులు-1966 (1) చి-ఇద్దరు పెళ్ళాలు-1954 (1) చి-ఇద్దరు మిత్రులు-1961 (3) చి-ఉమాచండీగౌరీశంకరుల కధ-1968 (1) చి-ఉమాసుందరి-1956 (3) చి-ఉయ్యాల జంపాల-1965 (1) చి-ఉషాపరిణయం-1961 (1) చి-ఋష్యశృంగ-1961 (1) చి-ఏకవీర-1969 (1) చి-కనకదుర్గ పూజా మహిమ-1960 (2) చి-కన్నకొడుకు-1973 (1) చి-కన్యాశుల్కం-1955 (2) చి-కలసివుంటే కలదుసుఖం-1961 (2) చి-కాంభోజరాజుకథ-1967 (1) చి-కాళహస్తి మహత్మ్యం-1954 (10) చి-కీలుగుఱ్ఱం-1949 (4) చి-కుంకుమ రేఖ-1960 (1) చి-కులగౌరవం-1972 (1) చి-కృష్ణ లీలలు-1959 (3) చి-కృష్ణప్రేమ-1961 (3) చి-కొడుకు కోడలు-1972 (1) చి-గాలిమేడలు-1962 (2) చి-గుండమ్మకథ-1962 (1) చి-గుడిగంటలు-1964 (1) చి-గుణసుందరి కథ-1949 (1) చి-గులేబకావళి కథ-1962 (4) చి-గృహప్రవేశము-1946 (1) చి-గృహలక్ష్మి-1967 (3) చి-చండీరాణి-1953 (1) చి-చంద్రహారం-1954 (3) చి-చంద్రహాస-1965 (1) చి-చరణదాసి-1956 (2) చి-చింతామణి-1956 (1) చి-చిట్టి తమ్ముడు-1962 (1) చి-చిలకా-గోరింక-1966 (1) చి-చివరకు మిగిలేది!-1960 (1) చి-చెంచు లక్ష్మి-1958 (1) చి-జగదేకవీరుని కథ-1961 (3) చి-జయం మనదే-1956 (1) చి-జయభేరి-1959 (3) చి-జయసింహ-1955 (3) చి-జరిగిన కథ-1969 (1) చి-జీవన తరంగాలు-1973 (1) చి-జైజవాన్‌-1970 (1) చి-టైగర్ రాముడు-1962 (1) చి-డా.ఆనంద్-1966 (1) చి-డా.చక్రవర్తి-1964 (1) చి-తెనాలి రామకృష్ణ-1956 (5) చి-తేనె మనసులు-1965 (1) చి-తోడికోడళ్ళు-1957 (1) చి-తోడికోడళ్ళు-1977 (1) చి-దీపావళి-1960 (2) చి-దేవకన్య-1968 (1) చి-దేవత-1965 (1) చి-దేవదాసు-1953 (1) చి-దేవాంతకుడు-1960 (1) చి-దేశద్రోహులు-1964 (1) చి-దొరికితే దొంగలు (1) చి-ద్రోహి-1948 (1) చి-ధర్మదాత-1970 (1) చి-ధర్మాంగద-1949 (1) చి-నమ్మినబంటు-1960 (1) చి-నర్తనశాల-1963 (2) చి-నలదమయంతి-1957 (1) చి-నవగ్రహపూజా మహిమ-1964 (1) చి-నాదీ ఆడజన్మే-1965 (1) చి-నిరుపేదలు-1954 (1) చి-నిర్దోషి-1951 (1) చి-నిర్దోషి-1967 (1) చి-పరమానందయ్య శిష్యుల కథ-1966 (2) చి-పరోపకారం-1953 (2) చి-పల్నాటి యుద్ధం-1947 (3) చి-పల్నాటి యుద్ధం-1966 (1) చి-పల్లెటూరి పిల్ల-1950 (1) చి-పల్లెటూరు-1952 (4) చి-పవిత్ర బంధం-1971 (1) చి-పవిత్ర హృదయాలు-1971 (1) చి-పసుపు కుంకుమ-1955 (1) చి-పాండవ వనవాసం-1965 (5) చి-పాండురంగ మహత్మ్యం-1957 (1) చి-పాతాళ భైరవి-1951 (1) చి-పిచ్చి పుల్లయ్య-1953 (1) చి-పిడుగు రాముడు-1966 (1) చి-పూజాఫలం-1964 (1) చి-పెండ్లి పిలుపు-1961 (1) చి-పెద్ద మనుషులు-1954 (2) చి-పెళ్ళి కాని పిల్లలు-1961 (2) చి-పెళ్ళి చేసి చూడు-1952 (3) చి-పెళ్ళి సందడి-1959 (1) చి-పెళ్ళినాటి ప్రమాణాలు-1958 (3) చి-పేదరాశి పెద్దమ్మ కథ-1968 (2) చి-పొట్టి ప్లీడరు-1966 (1) చి-ప్రపంచం-1950 (1) చి-ప్రమీలార్జునీయం-1965 (2) చి-ప్రియురాలు-1952 (1) చి-ప్రేమ నగర్-1971 (1) చి-ప్రేమ-1952 (1) చి-బంగారు గాజులు-1968 (1) చి-బండ రాముడు-1959 (1) చి-బందిపోటు-1963 (1) చి-బడి పంతులు-1972 (1) చి-బభ్రువాహన-1964 (3) చి-బలే బావ-1957 (1) చి-బాల భారతం-1972 (1) చి-బాలనాగమ్మ-1959 (4) చి-బాలభారతం-1972 (1) చి-బాలరాజు కథ-1970 (1) చి-బాలరాజు-1948 (2) చి-బాలసన్యాసమ్మ కథ-1956 (1) చి-బావమరదళ్ళు-1961 (1) చి-బికారి రాముడు-1961 (1) చి-బొబ్బిలి యుద్ధం-1964 (1) చి-బ్రతుకుతెరువు-1953 (1) చి-భక్త అంబరీష-1959 (2) చి-భక్త జయదేవ-1961 (1) చి-భక్త తుకారాం-1973 (3) చి-భక్త రఘునాథ్-1960 (2) చి-భక్త రామదాసు-1964 (1) చి-భక్త శబరి-1960 (1) చి-భట్టి విక్రమార్క-1960 (1) చి-భలే అమ్మాయిలు-1957 (1) చి-భాగ్యదేవత-1959 (1) చి-భాగ్యరేఖ-1957 (1) చి-భామా విజయం-1967 (2) చి-భీమాంజనేయ యుద్ధం-1966 (4) చి-భీష్మ-1962 (5) చి-భూకైలాస్-1958 (4) చి-భూలోకంలో యమలోకం-1966 (1) చి-మంచి మనసుకు మంచి రోజులు-1958 (1) చి-మంచి మనసులు-19 (1) చి-మంచిరోజులు వచ్చాయి-1972 (1) చి-మనదేశం-1949 (3) చి-మనసు మమత (1) చి-మనుషులు-మమతలు-1965 (1) చి-మరపురాని కథ-1967 (2) చి-మర్మయోగి-1964 (1) చి-మల్లీశ్వరి-1951 (3) చి-మహాకవి కాళిదాదు-1960 (2) చి-మహామంత్రి తిమ్మరుసు-1962 (3) చి-మాయాబజార్-1957 (3) చి-మూగ మనసులు-1964 (2) చి-మోహినీ భస్మాసుర-1966 (1) చి-యశొద కృష్ణ-1975 (1) చి-యోగి వేమన-1947 (1) చి-రంగుల రాట్నం-1967 (1) చి-రక్త సిందూరం-1967 (1) చి-రక్షరేఖ-1949 (1) చి-రణభేరి-1968 (2) చి-రహస్యం-1967 (2) చి-రాజ మకుటం-1960 (1) చి-రాజకోట రహస్యం-1971 (2) చి-రాజు పేద-1954 (2) చి-రాము-1968 (2) చి-రుణానుబంధం-1960 (1) చి-రేణుకాదేవి మహాత్మ్యం-1960 (1) చి-రోజులు మారాయి-1955 (1) చి-లక్ష్మమ్మ-1950 (2) చి-లక్ష్మీ కటాక్షం-1970 (2) చి-లవకుశ-1963 (1) చి-వదినగారి గాజులు-1955 (1) చి-వరుడు కావాలి-1957 (1) చి-వాగ్దానం-1961 (3) చి-వారసత్వం-1964 (2) చి-వాల్మీకి-1963 (1) చి-విచిత్ర కుటుంబం-1969 (2) చి-విజయం మనదే-1970 (1) చి-వినాయక చవితి-1957 (5) చి-విమల-1960 (2) చి-విష్ణుమాయ-1963 (1) చి-వీర కంకణం-1957 (2) చి-వీరాంజనేయ-1968 (2) చి-వెలుగు నీడలు-1961 (2) చి-వెలుగునీదలు-1961 (1) చి-శకుంతల-1966 (1) చి-శభాష్ పాపన్న-1972 (1) చి-శభాష్ రాజా-1961 (1) చి-శభాష్ రాముడు-1959 (1) చి-శాంతి నివాసం-1960 (1) చి-శోభ-1958 (1) చి-శ్రీ గౌరీ మహత్మ్యం-1956 (4) చి-శ్రీ వేంకటేశ్వర వైభవం-1971 (1) చి-శ్రీ సత్యనారాయణ మహత్యం-1964 (2) చి-శ్రీ సింహాచలక్షేత్ర మహిమ-1965 (1) చి-శ్రీకాకుళ ఆంధ్ర మహావిష్ణువు కథ-1966 (1) చి-శ్రీకాకుళ ఆంధ్రమహావిష్ణువు కథ-1966 (1) చి-శ్రీకృష్ణ కుచేల-1961 (2) చి-శ్రీకృష్ణ తులాభారం-1966 (1) చి-శ్రీకృష్ణ పాండవీయం-1966 (3) చి-శ్రీకృష్ణ విజయం-1971 (1) చి-శ్రీకృష్ణమాయ-1958 (2) చి-శ్రీకృష్ణార్జున యుద్ధం-1963 (1) చి-శ్రీవేంకటేశ్వర మహత్మ్యం-1960 (1) చి-శ్రీవేంకటేశ్వర వైభవం-1971 (2) చి-షావుకారు-1950 (2) చి-సంతానం-1955 (5) చి-సంపూర్ణ రామాయణం-1972 (4) చి-సంసారం-1950 (3) చి-సతీ అనసూయ-1957 (2) చి-సతీ సక్కుబాయి-1965 (3) చి-సతీ సులోచన-1961 (2) చి-సత్య హరిశ్చంద్ర-1965 (2) చి-సప్తస్వరాలు-1969 (1) చి-సారంగధర-1957 (2) చి-సీతారామ కల్యాణం-1961 (2) చి-సుమంగళి-1965 (1) చి-స్వప్న సుందరి-1950 (3) చి-స్వర్గసీమ-1945 (1) చి-స్వర్ణ మంజరి-1962 (1) చి-హంతకులొస్తున్నారు జాగ్రత్త-1966 (1) చి-హరిశ్చంద్ర-1956 (2)

సహగాయనీ గాయకులు

గా-ఎ.పి.కోమల తో (3) గా-ఎం.వి.రాజమ్మ తో (1) గా-ఎస్.జానకి తో (5) గా-గానసరస్వతి తో (1) గా-గోపాలరత్నం తో (1) గా-ఘంటసాల (79) గా-ఘంటసాల-పి.సుశీల (3) గా-ఘంటసాల-బృందం (5) గా-జమునారాణి తో (2) గా-జి.వరలక్ష్మి తో (1) గా-జిక్కి తో (1) గా-జిక్కీ తో (4) గా-జిక్కీ-బాలసరస్వతి తో (1) గా-జిక్కీతో (5) గా-పలువురి తో (1) గా-పి.కన్నాంబ తో (1) గా-పి.బి.శ్రీనివాస్ తో (3) గా-పి.భానుమతి తో (11) గా-పి.లీల తో (21) గా-పి.సుశీల తో (49) గా-పి.సుశీల-బృందంతో (2) గా-పిఠాపురం తో (1) గా-బాలసరస్వతి తో (3) గా-బృందం తో (35) గా-బృందంతో (2) గా-బెంగుళూరు లత తో (1) గా-బెజవాడ రాజరత్నం తో (2) గా-భానుమతి-పిఠాపురం తో (1) గా-మాధవపెద్ది (5) గా-రాధాజయలక్ష్మి తో (2) గా-రేణుక తో (1) గా-లతా మంగేష్కర్ తో (1) గా-వి.జె.వర్మతో (1) గా-వి.సరళ తో (2) గా-శరావతి తో (1) గా-శోభారాణితో (2) గా-శ్రీదేవి తో (1) గా-సరోజిని తో (1) గా-సి.కృష్ణవేణి తో (2) గా-సుందరమ్మ తో (1) గా-సుశీల-బృందం తో (1)

మాస్టారి పాటల సంగీత దర్శకులు

స-విజయభాస్కర్ (1) సం -A.M.రాజా (1) సం- ఘంటసాల (1) సం-అద్దేపల్లి (1) సం-అశ్వత్థామ (4) సం-అశ్వద్ధామ (1) సం-ఆదినారాయణ రావు (5) సం-ఆదినారాయణరావు (2) సం-ఆర్.గోవర్ధనం (2) సం-ఆర్.సుదర్శనం (2) సం-ఆర్.సుదర్శనం-ఆర్.గోవర్ధనం (1) సం-ఎం.రంగారావు (1) సం-ఎల్.మల్లేశ్వరరావు (3) సం-ఎస్.పి.కోదండపాణి (12) సం-ఓగిరాల (1) సం-ఓగిరాల-అద్దేపల్లి (2) సం-ఓగిరాల-టి.వి.రాజు (4) సం-కె.ప్రసాదరావు (1) సం-కె.వి. మహదేవన్ (2) సం-కె.వి.మహదేవన్ (15) సం-గాలి పెంచల (6) సం-ఘంటసాల (79) సం-జె.వి.రాఘవులు (1) సం-జోసెఫ్-విజయాకృష్ణమూర్తి (2) సం-జోసెఫ్.వి.కృష్ణమూర్తి (1) సం-టి.ఆర్.పాప (1) సం-టి.ఎం.ఇబ్రహీం (1) సం-టి.చలపతిరావు (9) సం-టి.జి.లింగప్ప (3) సం-టి.వి.రాజు (31) సం-నాగయ్య-ఓగిరాల (1) సం-నాగయ్య-తదితరులు (1) సం-పామర్తి (5) సం-పామర్తి-సుధీర్ ఫడ్కె (1) సం-పామర్తి-సుధీర్ ఫడ్కే (1) సం-పి.శ్రీనివాస్ (2) సం-పెండ్యాల (38) సం-బాబురావు (1) సం-బాలాంత్రపు (1) సం-బి.గోపాలం (2) సం-బి.శంకర్ (1) సం-మణి-పూర్ణానంద (1) సం-మల్లేశ్వరరావు (1) సం-మాస్టర్ వేణు (12) సం-ముగ్గురు దర్శకులు (2) సం-రాజన్‌-నాగేంద్ర (2) సం-రాజు-లింగప్ప (2) సం-రాజేశ్వరరావు-హనుమంతరావు (1) సం-రామనాథన్‌ (3) సం-రామనాథన్‌-పామర్తి (1) సం-విజయా కృష్ణమూర్తి (3) సం-విశ్వనాథన్‌-రాఘవులు (1) సం-విశ్వనాథన్‌-రామ్మూర్తి (5) సం-వై.రంగారావు (1) సం-సర్దార్ మల్లిక్ - పామర్తి (1) సం-సాలూరు (44) సం-సాలూరు-గోపాలం (1) సం-సి. ఆర్. సుబ్బరామన్ (1) సం-సుదర్శనం-గోవర్ధనం (12) సం-సుబ్బయ్యనాయుడు (2) సం-సుబ్బురామన్ (1) సం-సుబ్బురామన్‍-విశ్వనాథన్ (1) సం-సుసర్ల (18) సం-హనుమంతరావు (2) సం-MSV-రామ్మూర్తి-పామర్తి (1)

మాస్టారి పాటల రచయితలు

ర-అనిసెట్టి (13) ర-అనిసెట్టి-పినిసెట్టి (1) ర-ఆత్రేయ (18) ర-ఆదినారాయణ రావు (1) ర-ఆరుద్ర (39) ర-ఉషశ్రీ (1) ర-ఎ.వేణుగోపాల్ (1) ర-కాళిదాసు (3) ర-కాళ్ళకూరి (1) ర-కొసరాజు (17) ర-కోపల్లి (1) ర-గబ్బిట (2) ర-గోపాలరాయ శర్మ (1) ర-ఘంటసాల (1) ర-చేమకూర. (1) ర-జంపన (2) ర-జయదేవకవి (1) ర-జాషువా (1) ర-జి.కృష్ణమూర్తి (3) ర-తాండ్ర (1) ర-తాపీ ధర్మారావు (8) ర-తిక్కన (2) ర-తిరుపతివెంకటకవులు (1) ర-తోలేటి (12) ర-దాశరథి (8) ర-దీక్షితార్ (1) ర-దేవులపల్లి (3) ర-నార్ల చిరంజీవి (1) ర-పరశురామ్‌ (1) ర-పాలగుమ్మి పద్మరాజు (3) ర-పింగళి (26) ర-బమ్మెఱ పోతన (2) ర-బాబ్జీ (1) ర-బాలాంత్రపు (3) ర-బైరాగి (1) ర-భాగవతం (1) ర-భావనారాయణ (1) ర-భుజంగరాయ శర్మ (1) ర-మల్లాది (8) ర-ముద్దుకృష్ణ (3) ర-రాజశ్రీ (2) ర-రామదాసు (1) ర-రావులపర్తి (1) ర-రావూరి (1) ర-వసంతరావు (1) ర-వారణాసి (2) ర-విజికె చారి (1) ర-వీటూరి (4) ర-వేణు (1) ర-వేములపల్లి (1) ర-శ్రీశ్రీ (28) ర-సదాశివ బ్రహ్మం (9) ర-సముద్రాల జూ. (20) ర-సముద్రాల సీ. (42) ర-సి.నా.రె. (2) ర-సినారె (24) ర-సుంకర (1) ర-సుంకర-వాసిరెడ్డి (1) ర-సుబ్బారావు (1) రచన-ఘంటసాల (1) రచన-దాశరధి (2) రచన-దేవులపల్లి (2) రచన-పానుగంటి (1) రచన-పింగళి (2) రచన-బలిజేపల్లి (1) రచన-సముద్రాల సీ. (1)