ఘంటసాల గానం చేసిన శ్రీహరి కేశవ నామా - భక్త అంబరీష చిత్రం నుండి

అయోధ్యకు రాజైన అంబరీషుడు విష్ణు భక్తుడు. శ్రీహరి కృపాకటాక్షంతో లభించిన శ్రీవారి సుదర్శన చక్రాన్ని తన పూజా మందిరంలో నెలకొల్పి నిత్యపూజలు చేస్తుంటాడు. కులగురువు సలహాపై ద్వాదశ వ్రతము నిష్టతో ఆచరిస్తుంటాడు. వ్రత సమయంలో ఏకాదశినాడు ఉపవసించి ద్వాదశ ఘడియలు ప్రారంభమయే తరుణంలో ఆహారం సేవించాలి. అయితే ఆఖరి ఏకాదశి నాడు ముక్కోపిగా ప్రసిద్ధి చెందిన దూర్వాస మహర్షి అంబరీషుని రాజ్యానికి వస్తాడు. రాజు కోరిక మీద ఆతిధ్యం స్వీకరిస్తానని స్నానార్ధం వెళ్లి ఎంతసేపటికీ తిరిగి రాడు. గురువు సలహా పై వ్రత ఫలితం పోకుండా కేవలము మంత్రజలము స్వీకరిస్తాడు అంబరీషుడు. అప్పుడే అక్కడకు వచ్చిన దూర్వాసుడు కోపంతో అంబరీషుని శపించబోగా, పూజా మందిరంలోని సుదర్శన చక్రం అడ్డుకుని దూర్వాసుని వెంబడిస్తుంది. మునిని త్రిమూర్తులు సైతం కాపాడ లేక పోతారు. విష్ణువు సలహాపై దూర్వాసుడు అంబరీషుని శరణు కోరుతాడు. దీనివలన విష్ణువును సేవించిన భక్తులను ఆ మురారి ఎప్పుడూ కాపాడుతాడు అన్నది సారాంశం. ఈ చిత్రంలో "శ్రీహరి కేశవ నామా" పాటలో "మధురిపు" అన్నపదం వాడారు కవి ఆరుద్ర గారు. రిపు అంటే శత్రువు, మధు అన్నవాడు ఒక రాక్షసుడు.  నిజానికి శ్రీహరి నిద్రిస్తుండగా అతని చెవి గులిమి (ear wax) నుండి మధు, కైటభ అను ఇద్దరు రాక్షసులు పుడతారు.  మాస్టారు పాడిన 'ప్రభాతి'లో "మధుకైటభారి (మధు కైటభ + అరి) శ్రీహరి ప్రక్కనుండి ఎల్ల లోకములగన్న మా తల్లీ లక్ష్మీ" అని వినే వుంటారు. అరి అంటే శత్రువు. మాస్టారు పాడిన శ్లోకం, పాట మరియు శ్రీమతి ఉడతా సరోజిని గారు పాడిన శ్లోకం యొక్క దృశ్య, సాహిత్యాలను ఇక్కడ పొందు పరుస్తున్నాను.       .

Thanks to kumarr116 for posting the video to You Tube

చిత్రం:         భక్త అంబరీష (1959)

సంగీతం:      ఎల్.మల్లేశ్వరరావు

గానం:         ఘంటసాల, సరోజిని, బృందం

పాట రచన:   ఆరుద్ర

ఘంటసాల:   ఆ..ఆ..ఆ..ఆ..ఆ..

                శాంతాకారం భుజగశయనం పద్మనాభం సురేశం

బృందం:       హరి ఓమ్

ఘంటసాల:   విశ్వాకారం గగనసదృశం మేఘవర్ణం శుభాంగం

                లక్ష్మీకాంతం కమలనయనం

బృందం:       హరి ఓమ్

                యోగి హృద్యాన గమ్యం

                వందే విష్ణుం భవభయహరం సర్వలోకైకనాథం

బృందం:       హరి ఓమ్

సరోజిని:      ఆ..ఆ..ఆ..ఆ

                లక్ష్మీం క్షీర సముద్రరాజ తనయాం శ్రీరంగ ధామేశ్వరీం

                దాసీభూత సమస్తదేవ వనితాం లోకైక దీపాంకురాం

                శ్రీమన్మంద కటాక్ష లబ్ధ విభవత్ బ్రహ్మేంద్ర గంగాధరాం

                త్వాం త్రైలోక కుటుంబినీం సరసిజాం

                వందే..వందే..వందే.. ముకుంద ప్రియాం

ఘంటసాల:   శ్రీహరి కేశవ నామా (2)

                మధురిపు తారక నామా..

                శ్రీహరి కేశవ నామా

ఘంటసాల:   మాధవ నిన్నే మదిలో తలచి               | మాధవ |

                కాననలోనా కాపురమున్నా                 | కానలలోనా |

                కొలిచెడి వారికి కొరతేమి రాదు              | కొలిచెడి |

                ఖేదములేవీ రానే రావు                     | ఖేదములేవీ |

                కోరిన వరములనన్నీ..

                ఒసగెడి వాడవు కావా

                శ్రీహరి కేశవ నామా (2)

                దారుణమైనా..ఆ..ఆ..

                దారుణమైనా తాపమునైనా

                దునిమెడి బాణము నీ తిరునామమే       | దునిమెడి |

                భాగ్యములందు పెనుబాధలందు            | భాగ్యము |

                దాసుల నీవు వీడవు స్వామీ                        | దాసుల |

                నీ శుభ పదముల సేవా..

                కవచము వంటిది కాదా     

                శ్రీహరి కేశవ నామా

                మధురిపు తారక నామా...

బృందం:       శ్రీహరి కేశవ నామా (4)

                త్వం పితా త్వం చమే మాతా

                త్వం బంధు త్వం చ దేవతా

                త్వమేవ గతి స్సర్వం

                త్వమేవ గురు దేవ దేవ

అరుదైన ఘంటసాల, జిక్కి పాట - టకు టకు టమకుల బండి, సంసారం చిత్రం నుండి

"సంసారం" 1950 లో విడుదలైన సంసార పక్షమైన కుటుంబ కథా చిత్రం. ఇందులో అగ్రనటులు ఎ.ఎన్.ఆర్., ఎన్.టి.ఆర్. యిద్దరూ నటించారు. అరవై ఒక్క సంవత్సరాల క్రితం పల్లెటూర్లు, పట్టణాల మధ్య రాకపోకలు, పట్నం చదువులు చదివే దొరబిడ్డలు చదువులేని అమాయక పల్లె ప్రజలను చూసి చేసే చీదరింపులు, దానికి ప్రతిగా పల్లెటూరి వాళ్ళు చేసే ఈసడింపులు, ఎత్తిపొడుపులు, ఈ నేపధ్యంలో నాయికా నాయకులమీద చిత్రించిన పాట ఇది. "పట్నపోళ్ళు ఎంగిలి పీసు (english) లో మాట్టాడుతారట గందా!" అని అబ్బురపడే గ్రామీణులు, "పల్లెటూరిబైతులు నాటుబళ్ళలో వెళతారు" అనుకునే సదరు పట్టణపు నాగరీకులు, వీరి మధ్య జరిగిన వెటకారంతో కూడిన సంభాషణను ఒక చక్కని పాటగా రూపకల్పన చేసారు శ్రీ సదాశివ బ్రహ్మం గారు. "టకు టకు టకు టకు టమకుల బండి" అని ఎద్దులబండిని, జెర్రిపోతులాగ దూసుకుపోయే కారుని వర్ణించారు. అంతేకాక, ఊరికే మరమ్మత్తుకు వచ్చే డబ్బాకారుని "మేకు జారితే తోక పీకుడే" అని చక్కగా వర్ణించారు. స్వర బ్రహ్మ శ్రీ సుసర్ల దక్షిణామూర్తి గారు సంగీతం సమకూర్చిన ఈ చిత్రానికి మాస్టారు రెండు సోలోలు, ఒక పద్యం, ఒక యుగళ గీతం పాడారు. ఇక్కడ ఘంటసాల మాస్టారు, జిక్కి (కృష్ణవేణి), బృందం పాడిన ఈ పాట శ్రవణం, సాహిత్యం పొందు పరుస్తున్నాను. తెలుగు వీడియో లభ్యం కాక పోవడం వలన సంసారం హిందీ చిత్రం లోని దృశ్యానికి తెలుగు పాటను డబ్ చేసి ఇక్కడ పొందుపరచారు శ్రీ బొల్లాప్రగడ సోమేశ్వర రావు గారు. వారికి అభినందనలు.

ఘంటసాల      జిక్కి

చిత్రం:         సంసారం (1950)

రచన:         సదాశివ బ్రహ్మం

సంగీతం:      సుసర్ల దక్షిణామూర్తి

గానం:         ఘంటసాల, జిక్కి, బృందం

  

జిక్కి:          టకు టకు టకు టకు టమకుల బండి

                లంఖణాల బండీ, ఎద్దుల బండి, జోడెద్దుల బండి

బృందం:       టకు టకు టకు టకు టమకుల బండి

                లంఖణాల బండీ, యెద్దుల బండి

                జోడెద్దుల బండి, చల్ చల్ చల్

జిక్కి:          నాటు బండి గలగల ఒకటే మోత, కుదుపులు ఒకటే బాధగా

బృందం:       నాటు బండి గలగల ఒకటే మోత, కుదుపులు ఒకటే బాధగా  

బృందం:       టకు టకు టకు టకు టమకుల బండి

                లంఖణాల బండీ, యెద్దుల బండి, జోడెద్దుల బండి

ఘంటసాల:   పాం పాం

                తుర్రుబుర్రు తుర్రుబుర్రు మోటరు కారు

                జెర్రిపోతులాగ దొర్లిపోయావె కార                                  | తుర్రు బుర్రు |

జిక్కి:          కదలదు మెదలదు రధమండి, కూచున్నాడు విగ్రహమండి 

బృందం:       కదలదు మెదలదు రధమండి, కూచున్నాడు విగ్రహమండి

                చల్ చల్ చల్

జిక్కి:          నాటు బండి గలగల ఒకటే మోత, కుదుపులు ఒకటే బాధగా

బృందం:       నాటు బండి గలగల ఒకటే మోత, కుదుపులు ఒకటే బాధగా

                టకు టకు టకు టకు టమకుల బండి

                లంఖణాల బండీ, యెద్దుల బండి, జోడెద్దుల బండి

ఘంటసాల:   పాం పాం

                తినేది గాలి మేసేది నూనె తిరకాసే...ఏ..                   | తినేది గాలి |

                మేకు జారితే తోక పీకుడే                                    | మేకు జారితే |

                తస్సదియ్య దొరబిడ్డ ఎంగిలిపీసె,  
                బుసబుస రొసలూ యెందుకే                               | తస్సదియ్య |

బృందం:       టకు టకు టకు టకు టమకుల బండి

                లంఖణాల బండీ, యెద్దుల బండి, జోడెద్దుల బండి

నిరత సత్య ప్రౌఢి ధరణినేలిన (పద్యాలు) కృష్ణలీలలు చిత్రం నుండి ఆడియో, సాహిత్యంతో

1959 లో అలనాటి ప్రముఖ సినీ నటి లక్ష్మీ రాజ్యం యొక్క స్వంత నిర్మాణ సంస్థ అయిన రాజ్యం పిక్చర్సు పతాకం పై ఎస్.వి.రంగారావు, లక్ష్మీ రాజ్యం నటించిన చిత్రం కృష్ణ లీలలు. ఈ చిత్రానికి సంగీతం సుసర్ల దక్షిణామూర్తి గారు. ఘంటసాల మాస్టారు మూడు పద్యాలు, ఒక బృంద గీతం పాడారు. ఇక్కడ సదాశివ బ్రహ్మం వ్రాసిన పద్యం పొందు పరుస్తున్నాను.  ఈ పద్యంలో శ్రీకృష్ణుడు తనకు బావ అయిన ధర్మరాజుతో అన్న పద్యమిది. ఈ భూమినుండి పరిపాలించిన రాజులలో నిత్య సత్యవ్రతుడైన హరిశ్చంద్రుడు ఈ భూమిని వదిలి వెళ్ళలేదా!, అన్ని లోకాలు పాలించిన నలుడు తన వెంట భూమిని తీసుకు పోగాలిగేడా!, కృత యుగానికే అలంకారమైన మాంధాత (ఇక్ష్వాకు వంశీయుడు) ఐశ్వర్యాన్ని తనతో తీసుకొని పోగలిగేడా!, త్రేతాయుగ పురుషుడైన శ్రీరాముడు అసలిప్పుడీ భూమి పై వున్నాడా! ఓ! బావా! ఎందఱో రాజులు వచ్చారు, పోయారు గాని ఈ భూతలం నుండి ఏమీ తీసుకుని పోలేదు. నువ్వు మాత్రం ఎలా ఈ రాజ్యాన్ని గాని, సంపదను గాని నీ నెత్తికి కట్టుకుని వెళ్ళ గలవు?" అని దీని తాత్పర్యం. 

చిత్రం:       కృష్ణ లీలలు  (1959)

రచన:       సదాశివ బ్రహ్మం
సంగీతం:   సుసర్ల దక్షిణా మూర్తి
గానం:      ఘంటసాల

ఆడియో మూలం: ఘంటసాల గాన చరిత 

                నిరత సత్య ప్రౌఢి ధరణినేలిన హరిశ్చంద్రుడీ ధరబాసి చనగలేదె

                ఎల్ల లోకములేలి యెసగు శ్రీనలరాజు తనవెంట భూమిని గొనుచు చనెనే

                కృత యుగంబునకు అలంకృతిజేయు మాంధాత సిరిమూట గట్టుక నరుగ గనెనే

                జలధి అలరారు శ్రీరాముడు వుర్విపై యిప్పుడు ఉన్నవాడె

                ఎందరెందరొ రాజులు ఏగినారు! 
                బావా..
                ఎందరెందరో రాజులు ఏగినారు

                ఒక్కరును వెంట గొనిపోవరుర్వితలము

                నీవు మాత్రము రాజ్యంబు నీదు సిరియు

                తలను కట్టుక పోదువో ధర్మ హృదయా 
                ఆ..ఆ..ఆ..