13, ఫిబ్రవరి 2014, గురువారం

అమ్మా! సరోజినీ దేవి! మా ఘంటసాల గళంలో నీవు చిరకాలం గుర్తుంటావమ్మా మాకు

ఈ రోజు భారత కోకిల గా కీర్తించబడిన శ్రీమతి సరోజినీ నాయుడు 135వ పుట్టిన రోజు నేడు. 1879 ఫిబ్రవరి 13 న హైదరాబాదు లో జన్మించిన సరోజిని తల్లిదండ్రులు  శ్రీమతి వరద సుందరి మరియు శ్రీ అఘోరనాథ్ చటో పాధ్యాయ దంపతులు. సరోజిని తన 13 వ ఏటనే సరోవర రాణి అనే 1300 పంక్తులు గల రచన చేశారట. విదేశము లో విద్యనభ్యసించి తిరిగి వచ్చిన తరువాత ప్రముఖ వైద్య అధికారి శ్రీ గోవిందరాజులు నాయుడును వివాహమాడి సరోజిని నాయుడు అయింది. ఈమె భారత దేశపు మొదటి గవర్నరు. వీరి కుమార్తె పద్మజా నాయుడు కూడ గవర్నరుగా పనిచేసారు. తెలుగింటి కోడలైన సరోజిని స్త్రీజాతికే శిరోమణి వంటిది. స్వాతంత్ర్య సముపార్జనలో మరపురాని పాత్ర వహించి, మహాత్మా గాంధీ ఆశయాలను ఆదర్శంగా తీసుకుని, బ్రిటిష్ శాసనాలను ధిక్కరించిన ధీరోదాత్త చరిత సరోజినీ దేవి. ఆయమ్మ గుర్తుగా గూగుల్ వారు ప్రత్యేక డూడుల్ తయారుచేయడం ముదావహం! సరోజినమ్మ పై ఘంటసాల పాడిన చక్కని గీతం "అమ్మా! సరోజినీదేవి పరిపూర్ణ సువర్ణ కళామయజీవి".  ఘంటసాల గళంలో మన తెలుగింటి ఆడపడుచును ఎల్లప్పుడూ గుర్తుంచుకునే అదృష్టం మనందరిదీ. ఈ పాట రచన తోలేటి, సంగీతం మరియు గానం ఘంటసాల.
Thanks to Sri Vinjamuri Apparao garu for posting the video clip to You Tube


Thanks to Google for Sarojini Naidu's Doodle.

ఆడియో మూలం: ఘంటసాల గాన చరిత


సాకీ:అమ్మా! సరోజినీ దేవి!

పల్లవి:అమ్మా! సరోజినీ దేవి!


పరిపూర్ణ సువర్ణ కళామయ జీవి 


అమ్మా! సరోజినీ దేవి!





చరణం: స్త్రీజాతి శిరోమణివమ్మ


మా జాతి గులాబీ రెమ్మ | స్త్రీజాతి |


మధురాల వరాల స్వరాలు పల్కు


మంజుల కోయిలవమ్మా





చరణం: స్వారాజ్యత్  సమరకరాసి  | స్వారాజ్య |


చరితార్థము సద్గుణరాశి 


వర వీరవిహార స్వరాజ్యస్సమర


ధ్రువతారవు నీవమ్మా


అమ్మా! సరోజినీ దేవి!





చరణం: నీ జీవిత కావ్యాలాపం


విశ్వానికి ప్రేమ కలాపం 


అనురాగ తరంగ మృదంగ భంగిమల


అమృతము చిందితివమ్మా!


అమ్మా! సరోజినీ దేవి!


అమ్మా! ……. సరోజినీ దేవి!

11, ఫిబ్రవరి 2014, మంగళవారం

మాస్టారి సునిశితమైన సంగీత ప్రయోగాలలో వాసికెక్కిన చారుకేశి.

చారుకేశి అంటే చక్కని కురులు గలది అని అర్ధం. మాస్టారి సునిశితమైన సంగీత ప్రయోగాలలో వాసికెక్కిన రాగాల రాశి చారుకేశిదానిని భక్తికి, విరక్తికి, అనురక్తికి, శృంగారానికి, సందేశానికి, శోకానికి, శాస్త్రీయ సరిపాకానికి  ఆసక్తిగా వాడిన ఘనత ఘంటసాలదేదేవుని మాయను వర్ణించే భక్తిపూరిత గానంలో, పద్యంలోనూ, నేపథ్యంలోనూ హృద్యంగా తథ్యంగా వినిపించేది చారుకేశి. గళవేల్పు గళంలో చారుకేశి శిలలను కరిగిస్తుంది, నయనాలను అశ్రుపూరితం చేసి గొంతులో భక్తి పరవశమైన భావోద్వేగాన్ని పలికిస్తుంది. నియంతయైన ప్రభువును హెచ్చరించే సూచనలో సందేశప్రాయంగా వినిపిస్తుంది. పరిస్థితులు ప్రతికూలమైన పడతి ఊరువదలి కారు చీకటిలో కలసి సాగే వేళ శోకభరితమైన హృదయావేదనను వినిపిస్తుంది. రాగఝరులు రుచిచూడాలని తహతహలాడే మనకు ఈసారి  చంద్రమౌళి గారు రాగశాలలోచారుకేశి రసాన్నుంచారు. మరి ఆస్వాదిద్దామా! 


అన్నిరాగాలకూ మూలం మేళకర్త రాగాలు.  వాటి సంఖ్య 72. అందులో చెరిసగం, శుద్ధ-ప్రతిమధ్యమ స్వరాధారంగా విభజించిన 36 రాగాల కూటమి. వీటన్నిటికి మూలం 12 స్వరాలు. మేళకర్తల కర్త, ఈ 12 స్వరాల మార్పిడి మరియు మేళనము (permutation combination) ల లబ్ధము. సప్తస్వరాలలోని రిషభ-గాంధారాలు, దైవత-నిషాదాలు మారుతుంటే కలిగేవే ఆ రాగాలు.  ఆ 'రి-గ, ద-ని'ల లోనూ కోమల-తీవ్ర ప్రభేదాలున్నాయి గనుక, 'స్వరములు ఏడైనా రాగాలెన్నో! స్వరాల కోమలత-తీవ్రత ఆధారంగా 7 స్వరాలలోనుండి 12 స్వరాల సృష్టి. మూర్ఛనలోని ఆరోహణావరోహణములలో 7 స్వరాలుంటే అది మేళకర్త రాగం లేదా జనక రాగం. మూర్చనలో 4,5,6 స్వరాలో, విభిన్నస్వరాలో ఉండగా అది 12 స్వరశిఖరాలనుండి ప్రవహించి వేలకొలది రాగాలై, గాయనానంద సముద్రంలో కలిసి ఒక్కటయ్యెడి ఓంకారమే. అన్ని మేళకర్తరాగాలూ సుప్రసిద్ధంకావు. ప్రసిద్ధమైనవి కొన్నే. అందులోనూ చిత్రసంగీతంలో వినబడేవి : చక్రవాకం, ఖరహరప్రియ, చారుకేశి, శంకరాభరణం (శుద్ధ మధ్యమ రాగాలు),  పంతువరాళి, షణ్ముఖప్రియ, సింహేంద్ర మధ్యమ, కల్యాణి (ప్రతిమధ్యమ రాగాలు). కల్యాణి రాగంలో వందలాది పాటలే ఉన్నాయి. మిగిలిన ప్రముఖ రాగాలలోని పాటల సంఖ్య తక్కువే.

చారుకేశి రాగం ఘంటసాలకు ఆత్మీయమైనదనే మనకు తెలుస్తుంది. ఆయన స్వరకల్పన చేసిన చిత్త్రాలలో, "భళిభళి భళిభళి దేవ" వంటి చారుకేశి లేకున్నా ఓ పద్యమో, చివరికి నేపథ్యంగానైనా చారుకేశి రాగం ఉంటుంది. తను ఆలపించిన భగవద్గీతలోని మూడు శ్లోకాలకు ఆ ఘనత దక్కింది. ఘంటసాల సంగీత దర్శకత్వం వహించిన అన్నిచిత్రాలలోనున్న అన్నిపాటలనూ అభ్యసించి, ఆయన చేసిన రాగప్రయోగాలను అధ్యయనం చేయగా అదే ఒక పరిశోధనగా మారుతుంది. ఏకారణంగానో  రసజ్ఞులైన ఆంధ్రులు ఈ అంశాన్ని గమనించినట్లులేదు. ఆ బృహత్కార్యానికి నేను అశక్తుడను గనుక, పైపైన వాటిని గురించి, కరపునర్లేపనమన్నట్లు, ఇక్కడ ముచ్చటించుకోవడమే సులభసాధ్యం.

చారుకేశి ౨౬వ మేళకర్త రాగం. "వేంకటముఖి" సంప్రదాయంలో ఈరాగం పేరు "తరంగిణి". స్వరస్థానాలు:  , ప లతోబాటు చతుశ్రుతి రిషభం, అంతరగాంధారం, శుద్ధమధ్యమం, శుద్ధదైవతం మరియు కైశికినిషాదం. సౌలభ్యానికొరకు  పూర్వాంగం శంకరాభరణం మరియు ఉత్తరాంగం తోడిరాగ స్వరాలు అనకోవచ్చు. సంవాది స్వరాలు: స-ప, స-మ, రి-ప, మ-ని, మ-స, ప-స సుప్రసిద్ధమైన ఆదితాళ నిబద్ధమైన త్యాగరరాజు వారి "ఆడమోడిగలదా" చారుకేశికే లక్షణప్రదమైన కృతి. మరొక్క ప్రసిద్ధమైన పాట చాపుతాళయుక్తమైన స్వాతిరునాళ్ రచన"కృపయా పాలయ శౌరే". గ్రహభేద క్రియలోను ప్రసిద్ధరాగాలను పలుకే మేళమిది.   చారుకేశిరాగం యొక్క మధ్యమ గ్రహంలో గౌరీమనోహరి, పంచమ గ్రహంలో నాటకప్రియ మరియు నిషాద గ్రహంలో వాచస్పతిరాగాలు ఉద్భవిస్తాయి. 

చారుకేశిరాగముయొక్క స్వరసంచారములను, సంక్షిప్త రాగ విస్తారమును ఇక్కడ వినవచ్చు 

చారుకేశిరాగంలో ఘంటసాల పాడిన పాటలలో శుద్ధశాస్త్రీయమైన కోవకుచిందినది “సుగుణధామా రామా”. శిలను కరిగించి అందులో నారద తుంబురుల వీణలు ఇమిడిపోగా ఆంజనేయుని గానామృతం ఆ పరుష పేటికను నీళ్ళు గావించే సన్నివేశం. వీరాంజనేయ చిత్రంలోని “గమపదనిసరిగా (సుగుణధామా) అంటూ రెండు గాంధారాలను దాటి పై పంచమాన్ని ఆదిలోనే సోకిన ఆయన గళంలో భక్తిరసమే ప్రవహిస్తున్నది హృదయినేత్రాలకు సగోచరమే.
పాట: సుగుణధామా, చిత్రం: వీరాంజనేయ



భక్తిభావ ప్రకటనకు చారుకేశి చాలా సొగసైన రాగమని తెలుసుకొన్న ఘంటసాల “పాడనా ప్రభూ పాడనా” అంటూ దేవునికే తనగానాన్ని అంకితం చేశారా అనే విధంగా పాడిన భావగర్భితమైన గేయమిది.


పాట: పాడనా ప్రభూ


చారుకేశి స్వరాలలో తీవ్రమైన ఆవేదనతో మునిగిన విషాదభావాన్ని పైకెత్తి చూపడం ఘంటసాల గళాభినయానికే ఎరుక! పాదపపా పాప పాదపపదమా గాగమపమ  గాగమపా గాగమపమ గమగరిస పానిసరి....మరిమరిసని రిససస (పపద పపద సాని దానిదప)
చీకటిలో  కారు చీకటిలో...... కాలమనే కడలిలో శోకమనె పడవలో ఏ దరికో...  ఏ జతకో.. 
పాట: చీకటిలో కారు చీకటిలో, చిత్రం: మనుషులు మారాలి 

ఇదే రాగాన్ని నీతిబోధకంగా పరోక్షంగా హెచ్చరించి ఒక సందేశాన్ని ఉత్సాహకరంగా అందించడమూ, ఆ భావాలకు ఏ స్వరాలను వాడాలో, ఏభావంతో పాడాలో అందులో మాస్టారు పటిష్టమైన నేర్పరి. "ప్రజలమాటను మీరక రాజ్యమేలు" అనే సాకిలోని గమకప్రయోగాలు చారుకేశి రాగ సంచార జీవస్వరాలను వెదజల్లి, "మంచితనము కలకాలం నిలిచియుండును"  (మపప పపద నిదపపపప మపమగామపా)
పాట: మంచితనము; చిత్రం: బందిపోటు
ఘంటసాల సినిమాసంగీతానికి వచ్చిన ఆ తరుణంలోనె పాడిన “ఎంతమంచిదానవోయమ్మ” అపురూపమైన  అతిమందర శ్రుతిలో ఆలపించిన విలక్షణమైన గేయం. ఆరోజులలో తను పాడిన నిధాన ప్రసన్నమధుర భావగీతంలా మనకు వినిపిస్తుంది.  అక్కడక్కడ విషాదభరితమైన ప్రాత్ర గుణస్తుతి అలనాటి చిత్రాల పద్ధతి.
పాట: ఎంత మంచిదానవో
అదే రాగస్వరాలలో శృంగార రసావిష్కరణం గావించే నైపుణ్యం తను స్వరకల్పనచేసి పాడించిన ఈ పాటలో మనోహరంగా స్ఫురిస్తుంది. 
(పాట: ఎవరో)

దాటుస్వరాల విన్యాసంలో ఒక క్రొత్తరాగాన్నే వింటున్నామన్న భ్రమకలింగిచే ఈ పాటను మాస్టారు కన్నడ భాషలోనూ (పురందరదాసు రచన) ఆలపించారు. “ససగగమామ పదదద పదపమ పనినిదాపామమగా” స్వరాలవెనుక సాగే కరుణారన్ని కురియించేపాట ఇది.
(పాట: మమతలు లేని)


భగవద్గీతలోని ఐదవ అధ్యాయం సన్యాసయోగం. ఆ విరక్తి స్పర్శను కలిగించేవి చారుకేశిరాగాలే. ఒక్కరాగంలోనే మూడు శ్లోకాలను పాడినా, విడివిడిగా ఆ వైవిధ్యత మనకు శ్రవణవేద్యమే  
(భగవద్గీతా శ్లోకత్రయం)


ఊరేదిపేరేది (రాజమకుటం/మాస్టర్ వేణు (రజనీకాంత రావు)/నాగరాజు)
(కొంత భాగం మాత్రం - ఇది రాగమాలిక) 

ఈపగలురేయిగ (సిరిసంపదలు/ఆత్రేయ/మా.వేణు)   


భళి భళి భళి భళి దేవ (మాయాబజార్/ఘంటసాల/పింగళి)  


రాగమాలికల కూర్పుకు చారుకేశిరాగం అతిప్రశస్తమైన సుస్చరముత్యం.  “భళిభళి భళిభళి దేవా” గాక,   “విన్నావ యశోదమ్మ” పాటలో రాగమాలికగానూ చారుకేశి వినిపిస్తుంది (మాయాబజార్).  
 శాస్త్రీయరాగాల ఆధారంతో స్వరకల్పనలు చేసె రసికుల మెప్పుగడించడం సులభసాధ్యం కాదు.  ఒక రాగాన్ని ప్రయోగించాలి అన్న ఆలోచనకన్నా, ఏ సన్నివేశానికి ఏస్వరాలు ఆ భావాలను కలిగిస్తాయో ఆ స్వరాలనే మాస్టారు సంయోజించి ఉంటారా అనిపిస్తుంది. మేళకర్త రాగాలను పౌరాణిక, చారిత్రిక, జానపదీయ చిత్రాలలో మనకు వినిపించినా, ఘంటసాల కొన్నిటిని సామాజిక చిత్రాల్లోనూ ప్రవేశబెట్టారు. అలాంటి అపురూప రాగాల్లో చారుకేశి ఒకటి. ఆ రాగాధారితమైన కొన్ని పాటలను, పద్యాలను ఈ రోజు నెమరువేసుకోవడం ఆ మహాగాయకుని జ్ఞాపకగానవిగ్రహానికి చిన్నస్మరణార్చన.


   
ఈ రోజే మాస్టారు మనను వదలి వెళ్ళిన రోజు,
 కాని వారి గానం అజరామరం 

కృతజ్ఞతలు: వీడియో కలాలను అంతర్జాలములో పొందుపరచిన బ్యాంక్ ఆఫ్ ఘంటసాల మరియు యు ట్యూబ్ వారికి. 

విన్నపము

ఘంటసాల మాస్టారి పాటలు, పద్యాలు, శ్లోకాల సాహిత్యాన్ని సేకరించి అభిమానులందరికి అందించాలనే చిన్న తాపత్రయం ఈ 'ఘంటసాల" బ్లాగు ఉద్దేశం. ఏవైనా పొరపాట్లు దొర్లి వుంటే ఆయా పోస్టుల దిగువన గాని, లేదా ఇ-లేఖ ద్వారా గాని తెలియజేయగలరు. నా ఇ-లేఖ చిరునామా: suryvulimiri@gmail.com

మాస్టారు పాడిన నేరు చిత్రాలు

చి-అంతస్తులు-1965 (4) చి-అంతా మనవాళ్ళే-1954 (1) చి-అందం కోసం పందెం-1971 (2) చి-అగ్గి బరాటా-1966 (1) చి-అత్తా ఒకింటి కోడలే-1958 (1) చి-అన్నపూర్ణ-1960 (1) చి-అప్పుచేసి పప్పుకూడు-1959 (5) చి-అమరశిల్పి జక్కన్న-1964 (2) చి-అమాయకుడు-1968 (1) చి-ఆడ పెత్తనం-1958 (2) చి-ఆత్మగౌరవం-1966 (1) చి-ఆనందనిలయం-1971 (1) చి-ఆప్తమిత్రులు-1963 (1) చి-ఆరాధన-1962 (2) చి-ఆస్తిపరులు-1966 (1) చి-ఇద్దరు పెళ్ళాలు-1954 (1) చి-ఇద్దరు మిత్రులు-1961 (3) చి-ఉమాచండీగౌరీశంకరుల కధ-1968 (1) చి-ఉమాసుందరి-1956 (3) చి-ఉయ్యాల జంపాల-1965 (1) చి-ఉషాపరిణయం-1961 (1) చి-ఋష్యశృంగ-1961 (1) చి-ఏకవీర-1969 (1) చి-కనకదుర్గ పూజా మహిమ-1960 (2) చి-కన్నకొడుకు-1973 (1) చి-కన్యాశుల్కం-1955 (2) చి-కలసివుంటే కలదుసుఖం-1961 (2) చి-కాంభోజరాజుకథ-1967 (1) చి-కాళహస్తి మహత్మ్యం-1954 (10) చి-కీలుగుఱ్ఱం-1949 (4) చి-కుంకుమ రేఖ-1960 (1) చి-కులగౌరవం-1972 (1) చి-కృష్ణ లీలలు-1959 (3) చి-కృష్ణప్రేమ-1961 (3) చి-కొడుకు కోడలు-1972 (1) చి-గాలిమేడలు-1962 (2) చి-గుండమ్మకథ-1962 (1) చి-గుడిగంటలు-1964 (1) చి-గుణసుందరి కథ-1949 (1) చి-గులేబకావళి కథ-1962 (4) చి-గృహప్రవేశము-1946 (1) చి-గృహలక్ష్మి-1967 (3) చి-చండీరాణి-1953 (1) చి-చంద్రహారం-1954 (3) చి-చంద్రహాస-1965 (1) చి-చరణదాసి-1956 (2) చి-చింతామణి-1956 (1) చి-చిట్టి తమ్ముడు-1962 (1) చి-చిలకా-గోరింక-1966 (1) చి-చివరకు మిగిలేది!-1960 (1) చి-చెంచు లక్ష్మి-1958 (1) చి-జగదేకవీరుని కథ-1961 (3) చి-జయం మనదే-1956 (1) చి-జయభేరి-1959 (3) చి-జయసింహ-1955 (3) చి-జరిగిన కథ-1969 (1) చి-జీవన తరంగాలు-1973 (1) చి-జైజవాన్‌-1970 (1) చి-టైగర్ రాముడు-1962 (1) చి-డా.ఆనంద్-1966 (1) చి-డా.చక్రవర్తి-1964 (1) చి-తెనాలి రామకృష్ణ-1956 (5) చి-తేనె మనసులు-1965 (1) చి-తోడికోడళ్ళు-1957 (1) చి-తోడికోడళ్ళు-1977 (1) చి-దీపావళి-1960 (2) చి-దేవకన్య-1968 (1) చి-దేవత-1965 (1) చి-దేవదాసు-1953 (1) చి-దేవాంతకుడు-1960 (1) చి-దేశద్రోహులు-1964 (1) చి-దొరికితే దొంగలు (1) చి-ద్రోహి-1948 (1) చి-ధర్మదాత-1970 (1) చి-ధర్మాంగద-1949 (1) చి-నమ్మినబంటు-1960 (1) చి-నర్తనశాల-1963 (2) చి-నలదమయంతి-1957 (1) చి-నవగ్రహపూజా మహిమ-1964 (1) చి-నాదీ ఆడజన్మే-1965 (1) చి-నిరుపేదలు-1954 (1) చి-నిర్దోషి-1951 (1) చి-నిర్దోషి-1967 (1) చి-పరమానందయ్య శిష్యుల కథ-1966 (2) చి-పరోపకారం-1953 (2) చి-పల్నాటి యుద్ధం-1947 (3) చి-పల్నాటి యుద్ధం-1966 (1) చి-పల్లెటూరి పిల్ల-1950 (1) చి-పల్లెటూరు-1952 (4) చి-పవిత్ర బంధం-1971 (1) చి-పవిత్ర హృదయాలు-1971 (1) చి-పసుపు కుంకుమ-1955 (1) చి-పాండవ వనవాసం-1965 (5) చి-పాండురంగ మహత్మ్యం-1957 (1) చి-పాతాళ భైరవి-1951 (1) చి-పిచ్చి పుల్లయ్య-1953 (1) చి-పిడుగు రాముడు-1966 (1) చి-పూజాఫలం-1964 (1) చి-పెండ్లి పిలుపు-1961 (1) చి-పెద్ద మనుషులు-1954 (2) చి-పెళ్ళి కాని పిల్లలు-1961 (2) చి-పెళ్ళి చేసి చూడు-1952 (3) చి-పెళ్ళి సందడి-1959 (1) చి-పెళ్ళినాటి ప్రమాణాలు-1958 (3) చి-పేదరాశి పెద్దమ్మ కథ-1968 (2) చి-పొట్టి ప్లీడరు-1966 (1) చి-ప్రపంచం-1950 (1) చి-ప్రమీలార్జునీయం-1965 (2) చి-ప్రియురాలు-1952 (1) చి-ప్రేమ నగర్-1971 (1) చి-ప్రేమ-1952 (1) చి-బంగారు గాజులు-1968 (1) చి-బండ రాముడు-1959 (1) చి-బందిపోటు-1963 (1) చి-బడి పంతులు-1972 (1) చి-బభ్రువాహన-1964 (3) చి-బలే బావ-1957 (1) చి-బాల భారతం-1972 (1) చి-బాలనాగమ్మ-1959 (4) చి-బాలభారతం-1972 (1) చి-బాలరాజు కథ-1970 (1) చి-బాలరాజు-1948 (2) చి-బాలసన్యాసమ్మ కథ-1956 (1) చి-బావమరదళ్ళు-1961 (1) చి-బికారి రాముడు-1961 (1) చి-బొబ్బిలి యుద్ధం-1964 (1) చి-బ్రతుకుతెరువు-1953 (1) చి-భక్త అంబరీష-1959 (2) చి-భక్త జయదేవ-1961 (1) చి-భక్త తుకారాం-1973 (3) చి-భక్త రఘునాథ్-1960 (2) చి-భక్త రామదాసు-1964 (1) చి-భక్త శబరి-1960 (1) చి-భట్టి విక్రమార్క-1960 (1) చి-భలే అమ్మాయిలు-1957 (1) చి-భాగ్యదేవత-1959 (1) చి-భాగ్యరేఖ-1957 (1) చి-భామా విజయం-1967 (2) చి-భీమాంజనేయ యుద్ధం-1966 (4) చి-భీష్మ-1962 (5) చి-భూకైలాస్-1958 (4) చి-భూలోకంలో యమలోకం-1966 (1) చి-మంచి మనసుకు మంచి రోజులు-1958 (1) చి-మంచి మనసులు-19 (1) చి-మంచిరోజులు వచ్చాయి-1972 (1) చి-మనదేశం-1949 (3) చి-మనసు మమత (1) చి-మనుషులు-మమతలు-1965 (1) చి-మరపురాని కథ-1967 (2) చి-మర్మయోగి-1964 (1) చి-మల్లీశ్వరి-1951 (3) చి-మహాకవి కాళిదాదు-1960 (2) చి-మహామంత్రి తిమ్మరుసు-1962 (3) చి-మాయాబజార్-1957 (3) చి-మూగ మనసులు-1964 (2) చి-మోహినీ భస్మాసుర-1966 (1) చి-యశొద కృష్ణ-1975 (1) చి-యోగి వేమన-1947 (1) చి-రంగుల రాట్నం-1967 (1) చి-రక్త సిందూరం-1967 (1) చి-రక్షరేఖ-1949 (1) చి-రణభేరి-1968 (2) చి-రహస్యం-1967 (2) చి-రాజ మకుటం-1960 (1) చి-రాజకోట రహస్యం-1971 (2) చి-రాజు పేద-1954 (2) చి-రాము-1968 (2) చి-రుణానుబంధం-1960 (1) చి-రేణుకాదేవి మహాత్మ్యం-1960 (1) చి-రోజులు మారాయి-1955 (1) చి-లక్ష్మమ్మ-1950 (2) చి-లక్ష్మీ కటాక్షం-1970 (2) చి-లవకుశ-1963 (1) చి-వదినగారి గాజులు-1955 (1) చి-వరుడు కావాలి-1957 (1) చి-వాగ్దానం-1961 (3) చి-వారసత్వం-1964 (2) చి-వాల్మీకి-1963 (1) చి-విచిత్ర కుటుంబం-1969 (2) చి-విజయం మనదే-1970 (1) చి-వినాయక చవితి-1957 (5) చి-విమల-1960 (2) చి-విష్ణుమాయ-1963 (1) చి-వీర కంకణం-1957 (2) చి-వీరాంజనేయ-1968 (2) చి-వెలుగు నీడలు-1961 (2) చి-వెలుగునీదలు-1961 (1) చి-శకుంతల-1966 (1) చి-శభాష్ పాపన్న-1972 (1) చి-శభాష్ రాజా-1961 (1) చి-శభాష్ రాముడు-1959 (1) చి-శాంతి నివాసం-1960 (1) చి-శోభ-1958 (1) చి-శ్రీ గౌరీ మహత్మ్యం-1956 (4) చి-శ్రీ వేంకటేశ్వర వైభవం-1971 (1) చి-శ్రీ సత్యనారాయణ మహత్యం-1964 (2) చి-శ్రీ సింహాచలక్షేత్ర మహిమ-1965 (1) చి-శ్రీకాకుళ ఆంధ్ర మహావిష్ణువు కథ-1966 (1) చి-శ్రీకాకుళ ఆంధ్రమహావిష్ణువు కథ-1966 (1) చి-శ్రీకృష్ణ కుచేల-1961 (2) చి-శ్రీకృష్ణ తులాభారం-1966 (1) చి-శ్రీకృష్ణ పాండవీయం-1966 (3) చి-శ్రీకృష్ణ విజయం-1971 (1) చి-శ్రీకృష్ణమాయ-1958 (2) చి-శ్రీకృష్ణార్జున యుద్ధం-1963 (1) చి-శ్రీవేంకటేశ్వర మహత్మ్యం-1960 (1) చి-శ్రీవేంకటేశ్వర వైభవం-1971 (2) చి-షావుకారు-1950 (2) చి-సంతానం-1955 (5) చి-సంపూర్ణ రామాయణం-1972 (4) చి-సంసారం-1950 (3) చి-సతీ అనసూయ-1957 (2) చి-సతీ సక్కుబాయి-1965 (3) చి-సతీ సులోచన-1961 (2) చి-సత్య హరిశ్చంద్ర-1965 (2) చి-సప్తస్వరాలు-1969 (1) చి-సారంగధర-1957 (2) చి-సీతారామ కల్యాణం-1961 (2) చి-సుమంగళి-1965 (1) చి-స్వప్న సుందరి-1950 (3) చి-స్వర్గసీమ-1945 (1) చి-స్వర్ణ మంజరి-1962 (1) చి-హంతకులొస్తున్నారు జాగ్రత్త-1966 (1) చి-హరిశ్చంద్ర-1956 (2)

సహగాయనీ గాయకులు

గా-ఎ.పి.కోమల తో (3) గా-ఎం.వి.రాజమ్మ తో (1) గా-ఎస్.జానకి తో (5) గా-గానసరస్వతి తో (1) గా-గోపాలరత్నం తో (1) గా-ఘంటసాల (79) గా-ఘంటసాల-పి.సుశీల (3) గా-ఘంటసాల-బృందం (5) గా-జమునారాణి తో (2) గా-జి.వరలక్ష్మి తో (1) గా-జిక్కి తో (1) గా-జిక్కీ తో (4) గా-జిక్కీ-బాలసరస్వతి తో (1) గా-జిక్కీతో (5) గా-పలువురి తో (1) గా-పి.కన్నాంబ తో (1) గా-పి.బి.శ్రీనివాస్ తో (3) గా-పి.భానుమతి తో (11) గా-పి.లీల తో (21) గా-పి.సుశీల తో (49) గా-పి.సుశీల-బృందంతో (2) గా-పిఠాపురం తో (1) గా-బాలసరస్వతి తో (3) గా-బృందం తో (35) గా-బృందంతో (2) గా-బెంగుళూరు లత తో (1) గా-బెజవాడ రాజరత్నం తో (2) గా-భానుమతి-పిఠాపురం తో (1) గా-మాధవపెద్ది (5) గా-రాధాజయలక్ష్మి తో (2) గా-రేణుక తో (1) గా-లతా మంగేష్కర్ తో (1) గా-వి.జె.వర్మతో (1) గా-వి.సరళ తో (2) గా-శరావతి తో (1) గా-శోభారాణితో (2) గా-శ్రీదేవి తో (1) గా-సరోజిని తో (1) గా-సి.కృష్ణవేణి తో (2) గా-సుందరమ్మ తో (1) గా-సుశీల-బృందం తో (1)

మాస్టారి పాటల సంగీత దర్శకులు

స-విజయభాస్కర్ (1) సం -A.M.రాజా (1) సం- ఘంటసాల (1) సం-అద్దేపల్లి (1) సం-అశ్వత్థామ (4) సం-అశ్వద్ధామ (1) సం-ఆదినారాయణ రావు (5) సం-ఆదినారాయణరావు (2) సం-ఆర్.గోవర్ధనం (2) సం-ఆర్.సుదర్శనం (2) సం-ఆర్.సుదర్శనం-ఆర్.గోవర్ధనం (1) సం-ఎం.రంగారావు (1) సం-ఎల్.మల్లేశ్వరరావు (3) సం-ఎస్.పి.కోదండపాణి (12) సం-ఓగిరాల (1) సం-ఓగిరాల-అద్దేపల్లి (2) సం-ఓగిరాల-టి.వి.రాజు (4) సం-కె.ప్రసాదరావు (1) సం-కె.వి. మహదేవన్ (2) సం-కె.వి.మహదేవన్ (15) సం-గాలి పెంచల (6) సం-ఘంటసాల (79) సం-జె.వి.రాఘవులు (1) సం-జోసెఫ్-విజయాకృష్ణమూర్తి (2) సం-జోసెఫ్.వి.కృష్ణమూర్తి (1) సం-టి.ఆర్.పాప (1) సం-టి.ఎం.ఇబ్రహీం (1) సం-టి.చలపతిరావు (9) సం-టి.జి.లింగప్ప (3) సం-టి.వి.రాజు (31) సం-నాగయ్య-ఓగిరాల (1) సం-నాగయ్య-తదితరులు (1) సం-పామర్తి (5) సం-పామర్తి-సుధీర్ ఫడ్కె (1) సం-పామర్తి-సుధీర్ ఫడ్కే (1) సం-పి.శ్రీనివాస్ (2) సం-పెండ్యాల (38) సం-బాబురావు (1) సం-బాలాంత్రపు (1) సం-బి.గోపాలం (2) సం-బి.శంకర్ (1) సం-మణి-పూర్ణానంద (1) సం-మల్లేశ్వరరావు (1) సం-మాస్టర్ వేణు (12) సం-ముగ్గురు దర్శకులు (2) సం-రాజన్‌-నాగేంద్ర (2) సం-రాజు-లింగప్ప (2) సం-రాజేశ్వరరావు-హనుమంతరావు (1) సం-రామనాథన్‌ (3) సం-రామనాథన్‌-పామర్తి (1) సం-విజయా కృష్ణమూర్తి (3) సం-విశ్వనాథన్‌-రాఘవులు (1) సం-విశ్వనాథన్‌-రామ్మూర్తి (5) సం-వై.రంగారావు (1) సం-సర్దార్ మల్లిక్ - పామర్తి (1) సం-సాలూరు (44) సం-సాలూరు-గోపాలం (1) సం-సి. ఆర్. సుబ్బరామన్ (1) సం-సుదర్శనం-గోవర్ధనం (12) సం-సుబ్బయ్యనాయుడు (2) సం-సుబ్బురామన్ (1) సం-సుబ్బురామన్‍-విశ్వనాథన్ (1) సం-సుసర్ల (18) సం-హనుమంతరావు (2) సం-MSV-రామ్మూర్తి-పామర్తి (1)

మాస్టారి పాటల రచయితలు

ర-అనిసెట్టి (13) ర-అనిసెట్టి-పినిసెట్టి (1) ర-ఆత్రేయ (18) ర-ఆదినారాయణ రావు (1) ర-ఆరుద్ర (39) ర-ఉషశ్రీ (1) ర-ఎ.వేణుగోపాల్ (1) ర-కాళిదాసు (3) ర-కాళ్ళకూరి (1) ర-కొసరాజు (17) ర-కోపల్లి (1) ర-గబ్బిట (2) ర-గోపాలరాయ శర్మ (1) ర-ఘంటసాల (1) ర-చేమకూర. (1) ర-జంపన (2) ర-జయదేవకవి (1) ర-జాషువా (1) ర-జి.కృష్ణమూర్తి (3) ర-తాండ్ర (1) ర-తాపీ ధర్మారావు (8) ర-తిక్కన (2) ర-తిరుపతివెంకటకవులు (1) ర-తోలేటి (12) ర-దాశరథి (8) ర-దీక్షితార్ (1) ర-దేవులపల్లి (3) ర-నార్ల చిరంజీవి (1) ర-పరశురామ్‌ (1) ర-పాలగుమ్మి పద్మరాజు (3) ర-పింగళి (26) ర-బమ్మెఱ పోతన (2) ర-బాబ్జీ (1) ర-బాలాంత్రపు (3) ర-బైరాగి (1) ర-భాగవతం (1) ర-భావనారాయణ (1) ర-భుజంగరాయ శర్మ (1) ర-మల్లాది (8) ర-ముద్దుకృష్ణ (3) ర-రాజశ్రీ (2) ర-రామదాసు (1) ర-రావులపర్తి (1) ర-రావూరి (1) ర-వసంతరావు (1) ర-వారణాసి (2) ర-విజికె చారి (1) ర-వీటూరి (4) ర-వేణు (1) ర-వేములపల్లి (1) ర-శ్రీశ్రీ (28) ర-సదాశివ బ్రహ్మం (9) ర-సముద్రాల జూ. (20) ర-సముద్రాల సీ. (42) ర-సి.నా.రె. (2) ర-సినారె (24) ర-సుంకర (1) ర-సుంకర-వాసిరెడ్డి (1) ర-సుబ్బారావు (1) రచన-ఘంటసాల (1) రచన-దాశరధి (2) రచన-దేవులపల్లి (2) రచన-పానుగంటి (1) రచన-పింగళి (2) రచన-బలిజేపల్లి (1) రచన-సముద్రాల సీ. (1)